Filmrecensie: Ich bin dein mensch

Tekst: Jaap Harm de Jong  

Aan tafels zitten mannen en vrouwen bij kaarslicht geanimeerd te praten. De wijnglazen zijn gevuld. Er klinkt muziek en op de dansvloer wordt uitbundig gedanst. Alma wordt naar haar plek geleid, waar haar tafelgenoot Tom haar direct complimenteert met haar prachtige ogen. Hij vergelijkt ze met twee bergmeren waarin hij wegzinkt. Alma lijkt weinig onder de indruk en begint een spervuur aan vragen af te vuren. Gelooft hij in God? Wat is het treurigste dat hij zich voor kan stellen? Wat is zijn favoriete dichter? Maar ook: wat is 3587 keer 982 gedeeld door 731? In even rap tempo als de vragen gesteld worden, volgen de antwoorden.

Als Tom op de dansvloer in steeds dezelfde woorden blijft hangen en afgevoerd wordt, is duidelijk dat hier geen sprake is van een gewoon mens. Tom is een robot, speciaal erop afgestemd Alma gelukkig te maken. Na een kleine reparatie mag ze hem mee naar huis nemen voor drie weken. Het is een test. Werkt de robot zoals de onderzoekers verwachten en, meer nog, is het ethisch verantwoord om kunstmatige intelligentie op deze wijze in te zetten? Alma ondergaat het experiment met tegenzin. Ze helpt er een collega mee die in de ethische commissie zit en wellicht levert haar inzet haar voordeel op haar werk op.

Ich bin dein Mensch zet in met een lichte toon. Tom is onmiskenbaar robotachtig in zijn uitstraling en manier van doen. De Britse acteur Dan Stevens zet in vlekkeloos Duits zijn personage heerlijk ongrijpbaar neer. Hij kan niet anders dan Alma gelukkig maken, maar doet dat op zo’n steriel galante manier dat het eerder afkeer dan genegenheid oproept. Zo branden kaarsjes in de badkamer, waar het gevulde bad omringd is door rozenblaadjes. Tom weet: 93% van de Duitse vrouwen droomt hiervan. Alma: raad eens waar ik bij hoor? Het maakt van de film een eigenzinnige romantische komedie die regelmatig een glimlach om de lippen laat krullen.

Toch heeft het verhaal dat regisseur Maria Schrader (bekend van Netflix-hitserie ‘Unorthodox’) vertelt meer om het lijf dan dat. Het is tevens een verkenning van wat het is mens te zijn. Blijkbaar is dat thematiek die in de lucht hangt, want in het onlangs verschenen ‘After Yang’ komt ook de verhouding mens-robot naar voren. Als echt mens worstelt Alma – zowel in haar weerstand als in haar breekbaarheid mooi naturel gespeeld door actrice Maren Eggert – met het leven. Een dementerende vader, veeleisend wetenschappelijk onderzoek waaraan ze jaren van haar leven gewijd heeft, haar ex-vriend die een nieuwe relatie begint.

Ondanks zijn gebrek aan menselijk bewustzijn en het onvermogen te voelen, weet Tom Alma toch steeds te raken. Zijn begrip is mechanisch, maar wel voor 100% afgestemd op de vrouw waarmee hij drie weken het leven deelt. Er komen kleine scheurtjes in haar verzet. Haar weerstand zal steeds verder afbrokkelen, waardoor de vraag des te urgenter wordt: kun je het leven delen met iemand die boos en opgewonden wordt, vrolijk en meelevend is omdat hij zo geprogrammeerd is?

Ondanks zijn gebrek aan menselijk bewustzijn en het onvermogen te voelen, weet Tom Alma toch steeds te raken. Zijn begrip is mechanisch, maar wel voor 100% afgestemd op de vrouw waarmee hij drie weken het leven deelt.

Uiterst intelligent speelt Ich bin dein Mensch dat dilemma verder uit. Nergens wordt het verhaal topzwaar, maar een bitterzoet randje zorgt ervoor dat het ook niet vederlicht blijft. De keuze van Alma om niet tot God te bidden als ze in een vliegtuig zit dat neerstort – ze gelooft immers niet in God? – wordt door Tom kritisch benaderd: is het niet menselijk dat wel te doen? De meeste mensen zouden immers bidden.

De rollen zijn hier omgekeerd: Alma zit vast in haar haast mechanische manier van denken, terwijl er bij Tom ruimte lijkt te zijn om buiten de gebaande wegen te gaan. Zo verkent de film wat mens zijn is. Hunkeren, verlangen, pijn lijden, inconsequent en ten diepste onverzadigbaar zijn. Hoe scherp ook geprogrammeerd, als een robot slechts een verlengstuk is van eigen wensen en verlangens, kan hij dan wel de ideale partner zijn die spiegelt, schuurt, een tegenover is?

Deze recensie is eerder verschenen in De Nieuwe Koers (www.denieuwekoers.nl)