Balans tussen geven en ontvangen!?

Tekst – Peter en Betty van Genderen

Geven en ontvangen in relaties lijkt zo vanzelfsprekend. We doen het dagelijks: een knuffel, een compliment, een helpende hand. Maar wie eerlijk kijkt, merkt dat het in de praktijk vaak verrassend ingewikkeld is. Want waarom voel je je soms leeg, ondanks al je inspanningen voor de ander? Waarom lijkt het alsof je partner je niet ziet, terwijl jij alles geeft wat je hebt?

In onze relaties speelt de balans tussen geven en ontvangen een cruciale rol. Als die balans verstoord raakt, ontstaan er spanningen, verwijten en afstand. Maar als het stroomt, groeit er vertrouwen, verbondenheid en liefde.

Wat is geven én ontvangen?

Volgens de contextuele benadering van psychotherapeut Ivan Boszormenyi-Nagy zijn we als mensen gemaakt om te zorgen. Zorg dragen zit in onze natuur. Maar zorg is tweerichtingsverkeer: je geeft én je ontvangt. En juist dat ontvangen blijkt vaak lastiger dan gedacht.

Ontvangen is niet passief. Door te ontvangen geef je de ander de kans om te geven. Dat is een vorm van erkenning. Het is een uitnodiging: “Ik laat jou toe in mijn leven.” En dat is kwetsbaar. Want ontvangen betekent afhankelijk durven zijn, controle loslaten, je openstellen.

Geven daarentegen voelt vaak veiliger. Je hebt de regie, je bepaalt wat je geeft en wanneer. Het geeft een gevoel van betekenis. Maar als geven niet wordt gezien of gewaardeerd, kan het frustratie oproepen. Dan voelt het alsof je leegloopt.

Verticale en horizontale relaties

In ouder-kindrelaties – de verticale relaties – is de balans per definitie asymmetrisch. Ouders geven meer dan ze ontvangen. Dat is gezond. Kinderen mogen ontvangen, ook als ze volwassen zijn. Zelfs als ouders tekortschieten, blijft het belangrijk om te erkennen wat ze wél gegeven hebben. Dat vergroot je vermogen om ook van anderen te kunnen ontvangen.

Kinderen geven ook, vaak onbewust. Ze vervullen de ouderwens, maken tekeningen, helpen als papa ziek is. Als dat geven wordt gezien, groeit hun eigenwaarde. En later, als ze zelf ouder worden, geven ze weer door.

In partnerrelaties – de horizontale relaties – draait het om wederkerigheid. Geven en ontvangen wisselen elkaar af. Als dat in balans is, ontstaat er nabijheid, vertrouwen en verbondenheid. Maar als één van beiden structureel meer geeft dan ontvangt, raakt de relatie uit evenwicht.

De emotionele bankrekening

Stephen Covey introduceerde het beeld van de emotionele bankrekening. Net als bij een echte bankrekening doe je stortingen (positieve ervaringen) en opnames (negatieve ervaringen). Een compliment, een luisterend oor, een knuffel – dat zijn stortingen. Kritiek, verwijten, afstand – dat zijn opnames.

Als de rekening in het rood staat, wordt het moeilijker om te geven. Je focust op wat je mist, reageert vanuit pijn. Dan ontstaan er negatieve spiralen. Daarom is het belangrijk om regelmatig stil te staan bij de stand van je emotionele rekening. Sta je in het groen? Dan kan je relatie tegen een stootje. Sta je in het rood? Dan is het tijd om te investeren.

Psycholoog John Gottman ontdekte dat er minstens vijf positieve ervaringen nodig zijn om één negatieve ervaring te compenseren. Negativiteit weegt zwaarder. Dus: wees gul met waardering, mild in je oordeel, en alert op de signalen van je partner.

Wat zijn invloeden op de stand van de emotionele bankrekening?

1. Je gezin van herkomst

In je jeugd leer je hoe je je verbindt met anderen. Hier ligt de basis voor je geef- en ontvanginstallatie. Heb je geleerd om sterk te zijn en je eigen boontjes te doppen? Dan kan afhankelijkheid later lastig zijn. Heb je geleerd om je aan te passen en je eigen behoeften te negeren? Dan geef je misschien te veel en ontvang je te weinig.

Ouders die hun kinderen waarderen en erkennen, bouwen mee aan hun innerlijke overschot. Dat overschot kunnen kinderen later doorgeven. Maar als een kind structureel het gevoel krijgt dat het tekortschiet, kan dat een diepe overtuiging worden die later relaties beïnvloedt.

2. Familiewaarden en overtuigingen

In sommige families is opoffering een deugd. Geven zonder iets terug te verwachten is dan het ideaal. Maar dat kan leiden tot uitputting en frustratie. In andere families is openheid en eerlijkheid belangrijk. Als je partner daar moeite mee heeft, kan dat botsen. Wat voor de één vanzelfsprekend is, voelt voor de ander als een oordeel.

3. Verwachtingen

We stappen vaak met onuitgesproken verwachtingen in een relatie. “De ander gaat mij gelukkig maken.” Maar als die verwachting niet wordt vervuld, ontstaat teleurstelling. Zeker als je je behoeften niet uitspreekt. Dan voelt het alsof je geeft zonder iets terug te krijgen, terwijl de ander zich van geen kwaad bewust is.

Kwetsbaar durven zijn, ook over seksualiteit, is essentieel. Wat wil je? Wat heb je nodig? Wat vind je prettig? Door dit te delen, ontstaat er ruimte voor echte verbinding.

4. Levensveranderingen

Een kind krijgen, mantelzorg, een verbouwing, ziekte – het zijn allemaal factoren die de balans kunnen verstoren. Je geeft aan anderen, maar komt niet meer toe aan elkaar. Dan is het zoeken naar nieuwe vormen van geven en ontvangen. Soms ontstaan er juist in die kwetsbare periodes de mooiste verbindingen. Zoals de man die na een jaar mantelzorg zei: “Onze relatie is beter dan ooit. Ik kon geven, zij leerde ontvangen.”

5. Zelfbeeld en eigenwaarde

Hoe je reageert op gebeurtenissen hangt af van je zelfbeeld. Vergeet je partner jullie trouwdag? Denk je dan: “Jammer, maar ik weet dat ik belangrijk ben”? Of: “Zie je wel, hij houdt niet meer van mij”?

Als je je minder voelt dan de ander, komt wat hij of zij geeft moeilijker binnen. Je hebt meer bevestiging nodig. Voel je je meer dan de ander, dan ontstaat er onbalans. Je oordeelt, staat boven de ander. Dat leidt tot strijd of terugtrekking. En dan staat de emotionele bankrekening snel in het rood.

Ingrediënten voor een betere balans

De eerste letters van deze vijf ingrediënten vormen het woord GROEI. Als geven en ontvangen in balans is, groeit je relatie.

G – Gezonde grenzen stellen

Grenzen stellen is geen afwijzing, maar een vorm van zorg. Als je partner iets wil doen en jij hebt behoefte aan rust, zeg dan: “Ik wil graag samen zijn, maar ik heb vanavond tijd voor mezelf nodig. Zullen we morgen iets plannen?” Zo erken je elkaars behoeften en voorkom je irritatie.

R – Reflecteren op je geef- en ontvangpatroon

Stel jezelf vragen: Voel ik me erkend in wat ik geef? Durf ik te ontvangen zonder schuldgevoel? Wat is de stand van mijn relatierekening? Door hier bewust bij stil te staan, voorkom je dat je onbewust in oude patronen vervalt.

O – Open communicatie en verwachtingen uitspreken

Spreek je verwachtingen uit. Luister naar wat eronder zit: pijn, verdriet, verlangen. Durf sorry te zeggen. En als het escaleert, neem een pauze. Kijk wat er gebeurt bij jezelf en de ander. Ga het gesprek aan, ook als dat tijd kost.

E – Erkenning en waardering voor wat de ander geeft

Een compliment geven is als koffiezetten: het kost weinig moeite, maar maakt iemands dag. En als je een compliment krijgt, zeg dan gewoon: “Dank je wel.” Zonder het weg te wuiven of meteen iets terug te willen doen. Ontvangen mag.

I – Investeren in je relatie

Een goede relatie vraagt tijd, aandacht en groei. Samen wandelen, bidden, praten. Elkaar aanraken, zeggen “ik houd van je”. Vind jullie vorm. Een relatie is geen eindstation, maar een reis. En investeren in die reis is misschien wel het mooiste cadeau dat je elkaar kunt geven.

God is de grote Gever

In elke relatie zijn er momenten van spanning, misverstand en gemis. Inzicht in de balans van geven en ontvangen helpt je om die momenten te herkennen en ermee om te gaan. En weet: je staat er niet alleen voor. God is de grote Gever bij uitstek; iets wat zo zichtbaar wordt in de komst van Jezus Christus. Zijn liefde en genade zijn oneindig beschikbaar. Als je je hart opent om van Hem te ontvangen, wordt ‘je bron’ gevuld – en uit die bron mag je weer gaan geven uit dankbaarheid. Ontvangen wordt dan weer geven naar God en de mensen om ons heen.

Dit is artikel is geschreven naar aanleiding van het seminar van Peter en Betty van Genderen op de New Wine Zomerconferentie 2025

Peter en Betty van Genderen zijn als vrijwilliger betrokken bij Stichting Ruimte voor je Relatie. Zij hebben beiden een eigen praktijk in Houten. Betty heeft een coachpraktijk voor vrouwen (Tikvah coaching) en Peter voor mediation & Coaching (Genderen Mediation & Coaching).